Kortrijk zet met project 'Van beek tot bodem' Vlaamse Blue Deal om in de praktijk

In het kader van de Blue Deal maakt Vlaanderen middelen vrij om de gevolgen en de impact van droogte te lijf te gaan en lanceerde een tweede oproep binnen het programma Water+Land+Schap. Het door Kortrijk ingediende project 'Van beek tot bodem' werd goedgekeurd en kan rekenen op een subsidie van € 1 miljoen. Met het project wil de stad een verbeterde water- en bodemkwaliteit realiseren in het gebied tussen Leie en Schelde op grondgebied Kortrijk Zuid. Samen met partners voert de stad acties en maatregelen uit om de veerkracht van het gebied te verhogen en het weerbaarder te maken voor de klimaatverandering. Voor de open ruimte, en zeker voor de landbouw, is water essentieel. Een concrete actie die nu wordt uitgevoerd in samenwerking met de Provincie West-Vlaanderen is het terug openleggen van de overwelfde beek in de Munkendoornstraat ter verbetering van de structuurkwaliteit.

De Vlaamse overheid lanceerde in het voorjaar van 2021 de projectoproep Water-Land-Schap 2.0. De oproep kadert binnen de Blue Deal. Vlaanderen trekt hierbij extra middelen uit om via een concrete en geïntegreerde aanpak ervoor te zorgen dat meer water infiltreert en onze voorraden aangevuld worden, dat onze natuur minder snel verdroogt en dat meer water beschikbaar blijft voor landbouw. Landbouw en natuur vormen hierbij een deel van de oplossing. Het programma Water-Land-Schap is een methodiek om problemen met water in landelijke gebieden in onderlinge samenhang op te lossen, in nauwe samenwerking met de gebruikers van het gebied zoals landbouwers en bedrijven, dorpelingen en water- en landschapsbeheerders. 

In juli 2021 diende Stad Kortrijk, als trekker, samen met een lokale gebiedscoalitie het projectvoorstel ‘Water-Land-Schap Van beek tot bodem’ in. Het project situeert zich in het open ruimte gebied Kortrijk Zuid. De projectcontour valt grotendeels samen met de contour – op Kortrijks grondgebied – van het visieplan Open Ruimte plan Interfluvium dat een kader vastlegt voor de verdere ontwikkeling van de open ruimte. Het projectvoorstel Van beek tot bodem is een concreet en realisatiegericht vervolgtraject op het visieplan met focus op bodemkwaliteit, beekvalleien en landschapsversterking.  

In januari 2022 werd het projectvoorstel ‘Van beek tot bodem’ geselecteerd door de jury. De geselecteerde voorstellen kregen vervolgens tot eind september 2022 de tijd om hun initiatief gedetailleerder uit te werken in een gebiedsprogramma met concrete uitvoeringsmaatregelen. Het gebiedsprogramma werd goedgekeurd.

Op de flanken van de heuvels van Bellegem, richting Rollegem, loopt een ingeschreven waterloop (WS.10.5. – 2^e categorie, in het beheer van de provincie West-Vlaanderen) door het landschap richting Munkendoornstraat en Kapelweg. Bij plotse regenval heeft de waterloop onvoldoende capaciteit om binnen zijn bedding het water te vervoeren en veroorzaakt deze wateroverlast. Ter hoogte van de Munkendoornstraat is bovendien een veel te kleine overwelving aanwezig in buizen die onvoldoende het oppervlaktewater kunnen vervoeren. Het afstroomgebied bedraagt ca. 52ha.

In totaal wordt een lengte van 85 m aan overwelving opgebroken. Het herstellen van het open tracé van de waterloop zorgt voor een natuurlijke waterloop. De bedding zorgt voor een betere infiltratie en vermijdt mogelijke wateroverlast in het stroomafwaartse gebied.

De bestaande overgebleven grachtenstelsels (oorspronkelijke bedding waterloop) blijven volledig behouden om de lokale waterhuishouding te vrijwaren en het fijnmazig netwerk te behouden. Op enkele specifieke plaatsen (aansluitingen en de haakse bocht) wordt een steenbestorting in grove natuursteenblokken voorzien om de taluds te fixeren. Hierbij wordt enkel het stroomprofiel vastgezet en wordt niet hoger gegaan dan ca. 70 cm. Om het beheer van de waterloop te bestendigen werd beslist om vier jonge elzen te rooien. Langs het traject worden 4 wilgen geplant ter compensatie. Er wordt langs het nieuwe traject een weideafsluiting met houten palen en draad voorzien om de weilanden in hun functie te behouden. Om tegemoet te komen aan de wensen van de eigenaars is zoveel mogelijk volgens de perceelsgrenzen gewerkt. De werken worden uitgevoerd door Desot NV uit Boezinge (Ieper).

Tegelijk zetten we in op een verbeterde waterkwaliteit van de Bosbeek via realisatie van een decentrale waterzuivering (in opstartfase). We stimuleren landbouwers om aan humusopbouw te doen. Dit zorgt voor een betere sponsfunctie van de bodem. Een humusrijke bodem houdt meer water vast en is hierdoor robuuster voor droogte. Bovendien zullen ze ook sneller water opnemen, waardoor erosie bij hevige regenval gereduceerd wordt (toename infiltratiesnelheid). Daarnaast wil het project ook het landschap en de biodiversiteit in het gebied versterken door o.m. de waterlopen als volwaardige groenblauwe corridors in te richten. In het najaar plaatsen we een 10-tal stuwen in baangrachten om de buffer- en infiltratiecapaciteit van de grachten te verhogen en om de verdunningsknelpunten op de gemengde riolering aan te pakken.

Projectbudget Kortrijk: € 1.485.549

Subsidie Water-Land-Schap: : € 1.014.314

Aandeel Stad Kortrijk: € 335.220

Het programma ging van start op 01/11/2021 en duurt tot 30/06/2025

Boerenbond, Boerennatuur, Inagro, Intercommunale Leiedal, Natural Grown, Natuurpunt, Provincie West-Vlaanderen, VMM

Met Water+Land+Schap 2.0 pakken we wateroverlast en droogte aan in kader van Blue Deal. 16 gebiedsgerichte projecten en 8 systeeminnovaties gaan aan de slag. Er wordt op terrein samengewerkt aan een Water+Land+Schapsgebied dat klimaatschokken opvangt. Een goed werkend watersysteem, een aantrekkelijk landschap en klimaatrobuuste landbouw zijn daar de bouwstenen van.
Meer informatie op www.vlm.be