Kortrijk pioniert met nieuw model van sociaal werk

Het OCMW Kortrijk breekt uit en kiest als pionier in Vlaanderen voor een nieuw model: het wijkgericht sociaal werk. Alle sociale dienstverlening is vanaf nu beschikbaar in de buurt of aan huis. De klassieke aanpak waarbij gewerkt wordt vanuit een centrale dienst, vervangen we door brede wijkteams die opereren vanuit 12 locaties verspreid over stad en deelgemeenten. Gezinnen kunnen terecht bij één maatschappelijk werker die zorgt voor één samenhangend plan om hen vooruit te helpen. Bedoeling: meer mensen helpen, er vroeger bij zijn en de nog steeds aanwezige drempel wegwerken.

Het nieuwe model is het resultaat van een ruime interne voorbereiding met alle teams en van vele maanden experimenteren onder begeleiding van academici en experten in Vlaanderen. Zo kregen we de welkome ondersteuning van de academici Koen Hermans (Professor Sociaal Werk en Sociaal Beleid KU Leuven), Marjolijn De Wilde (Centrum voor sociologisch onderzoek KU Leuven), Wim Van Lancker (Centrum voor Sociologisch Onderzoek KU Leuven) en van expert Cis Dewaele (Onderzoeker Equality//Research Collective HOGENT).

Het nieuwe model heeft de ambitie om meer mensen te bereiken, zoals veel inwoners met een arbeidsinkomen bij wie het telkens kantje boord is en die bij tegenslag in moeilijkheden geraken.

OCMW’s botsen immers al langere tijd op de grenzen van ons huidig passief model van georganiseerde hulpverlening. Kort gezegd: iemand komt aankloppen waarna het systeem in gang schiet. Maar hoeveel mensen in nood kloppen er ook effectief aan? Een eenvoudige oefening toont de beperking van de klassieke manier aan. Vergelijk het cijfer van het vermoedelijk aantal mensen in armoede in een gemeente met dat van het aantal mensen gekend bij OCMW en de welzijnsdiensten: er zijn meer mensen in armoede en moeilijkheden dan er komen aankloppen.

Daarom richten we ons meer dan ooit op een brede doelgroep van mensen in nood. We beperken ons niet tot de groep van mensen met een bepaald statuut, zoals leefloongerechtigden. We hebben ook aandacht voor de lagere middenklasse, eenoudergezinnen en alleenstaanden.

Met een grondige hervorming van onze volledige sociale dienstverlening, zoals die in ons bestuursakkoord en het programma voor Sociale Vooruitgang en tegen Armoede (2020-2025) werd opgenomen, willen we hier een antwoord op bieden.

Daarom is het na de inkanteling tijd voor de uitkanteling. Sinds 1 januari 2019 is met het Decreet Lokaal Bestuur de integratie van stad en OCMW een feit. Met deze inkanteling van OCMW’s in de gemeenten had de Vlaamse Regering onder meer de ambitie om drempels te verlagen. Maar het is niet aangetoond dat een integratie van structuren leidt tot een effectieve drempelverlaging. Onderzoeken tonen wel aan dat er meer sociale vooruitgang wordt geboekt als sneller wordt gedetecteerd wie in nood verkeert en als er een stelselmatige begeleiding komt van wie is aangewezen op hulp. Daarom is het na de inkanteling van het OCMW tijd voor de uitkanteling van de sociale dienstverlening. We brengen onze dienstverlening letterlijk en figuurlijk tot bij de mensen, waar en op de manier waarbij de mensen zelf zich meest comfortabel voelen.

In 2017 zette Stad Kortrijk het sociaalwetenschappelijk experiment MISSION op. Met de steun van Europa onderzochten we gedurende 3 jaar de impact van verschillende methodieken binnen onze sociale dienstverlening. Wat werkt, en waarom?

De wetenschappelijk meting toonde aan dat gezinnen met een eigen belangenbehartiger er sneller op vooruitgingen dan gezinnen die op de klassieke wijze worden bijgestaan. Het casemanagement had al na zes maanden een sterk effect op het verkrijgen van bepaalde rechten. Na een jaar merkten we bovendien een sterkere deelname aan tewerkstellingsprogramma’s bij OCMW of VDAB.

De resultaten van dit onderzoek vormden de aanzet voor een volledig vernieuwde sociale dienstverlening: Wijkgericht Sociaal Werk.

We kiezen resoluut voor een aanpak van nabijheid en decentraliseren dus onze centrale sociale dienst. Na een hele periode van uitbouw van gespecialiseerde teams, die elk (soms naast elkaar) een deel van een hulpverleningstraject opvolgen, maken we nu de omgekeerde beweging. We kantelen onze maatschappelijk werkers uit naar de wijken, waar we reeds aanwezig zijn met wijkcentra en buurtwerk. Zo komen we tot een bundeling van krachten in vernieuwde Wijkteams. Naast ontmoeting en buurtwerk komt er een derde pijler bij in onze wijkteams: individuele sociale dienstverlening.

Het algemene principe in onze sociale dienstverlening is duidelijk: 1 gezin = 1 plan, maar ook zoveel mogelijk 1 sociaal werker. Het is deze sociaal werker of casemanager die het dossier centraal beheert en coördineert, maximaal alle levensdomeinen opvolgt, de visie op het traject uitstippelt en samen met de cliënt opvolgt.

Een team van specialisten bemant een ondersteunende kenniscel die de maatschappelijk werkers bijstaat met expertise over juridische/technische onderwerpen, methodische aanpak, schuld- en budgethulp, wonen, zorg, energie enz.

Teams met een specifieke focus (jongeren, dak- en thuislozen, administratie en activering) blijven centraal opereren maar elke medewerker krijgt ook een gebied toegewezen om zo maximaal bruggen te bouwen en samen te werken.

We organiseren de opvolging van sociale vragen en sociale dossiers dicht bij de burger, in de wijk, in samenwerking met de vele wijkpartners. Door een actieve opsporing van armoede proberen we zo vroeg mogelijk mensen in en met risico op armoede te vinden en te helpen. Hoe vroeger we tussenkomen, hoe beter we kunnen vermijden dat mensen in diepe(re) armoede terechtkomen. In het nieuwe Wijkgericht Sociaal Werk bouwen we stevige antennes uit bij tal van lokale partners die heel vroeg signalen van (kans)armoede oppikken: scholen, thuiszorgdiensten, Kind & Gezin, …. Van zodra we een signaal opmerken, willen we hier gevolg aan kunnen geven, op maat en tempo van het gezin zelf.

Als er meer mensen bereikt worden, moeten er ook meer mensen zijn om te helpen. Dat is onvermijdelijk.

• In 2014 hadden we 54 VTE maatschappelijk werkers in onze sociale dienst, vandaag zijn dat er 77 VTE of +43 procent.

• In 2014 had elke maatschappelijk werker een caseload van gemiddeld 58 dossiers, vandaag is dat gemiddeld 46 dossiers.

• Als je alle beschikbare personeelsinzet binnen het wijkgericht sociaal werk optelt voor de drie pijlers sociale dienstverlening, buurtwerk en ontmoeting dan komen we op 178 VTE. 

Kortrijkzanen die met vragen zitten rond hun inkomen, betaalbare kinderopvang of onderwijs, hun energiefactuur, schulden, gezondheid, wonen, werk of nog andere sociale thema’s hoeven vanaf nu niet meer naar het Sociaal Huis in het stadscentrum.

De maatschap­pelijk werkers van het plaatselijke wijkteam bieden een luisterend oor en helpen hen snel, dichter bij huis en op een zeer discrete wijze. Indien gewenst, komen de mede­werkers bij de mensen thuis. We hebben ook brugfiguren die klaar staan in de basisschool of secundaire school.

In de nieuwe, uitgebreide wijkteams komen tal van disciplines samen: centrumleiders, buurtwerkers, ergotherapeuten, maatschappelijk werkers, onthaalmedewerkers, woonzorgverleners, logistieke medewerkers,… De wijkteams zijn verspreid over Kortrijk en deelgemeentes en opereren vanuit 12 verschillende locaties.

1.       Wijkcentrum De Zonnewijzer Langemeersstraat 6, Kortrijk 056 24 42 00

2.       Wijkcentrum V-TEX Pieter de Conincklaan 23a, Kortrijk 056 24 42 00

3.       Wijkcentrum Venning  Damastweversstraat 1, Kortrijk 056 24 42 00

4.       Wijkcentrum De Bildings Volksv. De Jaegerelaan 62/01, Kortrijk 056 24 48 70

5.       Wijkcentrum De Lange Munte, Beeklaan 81, Kortrijk 056 24 48 70

6.       Wijkcentrum De Condé Condédreef 16, Kortrijk 056 24 48 70

7.       Wijkcentrum Overleie Overleiestraat 45, Kortrijk 056 27 73 80

8.       Wijkcentrum De Vlaskapelle H. Dewildestraat 8, Bissegem 056 24 45 45

9.       Wijkcentrum De Zevenkamer Peperstraat 141, Heule 056 24 46 00

10.   Wijkcentrum Marke Hellestraat 6, Marke 056 24 08 25

11.   Wijkcentrum Bellegem Zomerplein 1, Bellegem 056 27 77 65

12.   Wijkcentrum Aalbeke Aalbekeplaats, Aalbeke (nieuw adres vanaf 25 maart) 056 27 77 65