Kortrijk zet in op betere bescherming grondwater bij bronbemaling

Iedere burger voelt de gevolgen van de klimaatverandering. Met vaker langere en meer extreme droogtes in de zomer moet ook ons grondwater zo goed mogelijk beschermd worden. In tijden van droogte springen bronbemalingen bij werven die grondwater lozen in de riool dan ook sterk in het oog. Kortrijk stapte mee in het pilootproject VIPS van de Intercommunale Leiedal dat via kennisopbouw en samenwerking tussen steden en gemeenten inzet op een duidelijk handelingskader, terreincontroles en prioriteiten in handhaving onderzoekt en vastlegt.

Voor het bouwen van woningen en appartementen en de aanleg van wegen en rioleringen is het vaak noodzakelijk dat grondwater tijdelijk wordt opgepompt. Het grondwater wordt weggepompt tot het peil onder de bouwput of sleuf ligt. Zo kunnen de werken droog worden uitgevoerd. Hoewel bemaling vaak nodig is, gebeurt het nog te vaak dat grondwater geloosd wordt in de riool en kan het een negatieve impact hebben op de omgeving. Verdroging, verlies van biodiversiteit, een ingezakte bodem, bodemverontreiniging, noem maar op. Om die negatieve effecten tot een minimum te beperken, is er nood aan een duidelijk handelingskader.

De Vlaamse wetgeving reikt daartoe het kader aan. De eerste stap is steeds het zoveel als mogelijk vermijden van bemaling en inzetten op retourbemaling. Bij retourbemaling wordt het water dichtbij de bemaling opnieuw in de bodem geïnfiltreerd. Zo wordt de grondwatervoorraad weer aangevuld en gaat het kostbare water niet verloren. Als terugvoeren niet mogelijk blijkt (bv. door ruimtegebrek in een stedelijke omgeving), moet gekeken worden of het bemalingswater kan hergebruikt worden om drinkwater te sparen (bv. water voor planten, waswater voor veegwagens, bluswater…). Dat kan makkelijk via een vat of container waaruit iedereen gratis water kan aftappen. Als ook dat niet kan (bv. omdat het water mogelijk verontreinigd is of praktisch te omslachtig), moet de voorkeur naar lozing op waterlopen of vijvers gaan (ofwel rechtstreeks, ofwel onrechtstreeks via de regenwaterafvoer of gracht). Pas in allerlaatste instantie kan er geloosd worden in de gemengde riolering, mits een grondige motivering van de aanvrager. Op een werf met een actieve bemaling moet er ook telkens een debietmeter en peilbuizen aanwezig zijn om de grondwaterstand te monitoren. Zo vermijden we dat er meer water opgepompt wordt dan nodig.

Toch doorlopen de bemalingsfirma’s de stappen in de praktijk niet altijd even goed. Al te vaak wordt het water in de gemengde riolering geloosd. Daardoor zijn we het kostbare water niet alleen kwijt, onze waterzuiveringsinstallaties werken ook minder goed met een teveel aan grondwater.

Kortrijk nam daarom deel aan het pilootproject VIPS (Vergunningsvoorwaarden, Inventariseren, Proactief opvolgen, Sensibiliseren) van de Intercommunale Leiedal die met concrete acties strikter wilt toezien op bronbemaling. Zo worden actieve bronbemalingen geïnventariseerd en wordt na de opstart meer ter plaatse gegaan om te kijken of de voorwaarden van de vergunning nageleefd worden. Voor nieuwe aanvragen is een nieuwe procesaanpak uitgewerkt met snellere screening, terreincontroles, administratieve opvolging en eventueel een handhavingstraject bij niet-conforme uitvoering. Zo kan bij het afleveren van een vergunning een uniforme standaardset aan bijzondere voorwaarden gebruikt worden zoals melding van start/stop, geluidsarm plaatsen van pompen, gebruik van peilbuizen en debietmeter en opleggen van lozingswijze. Extra voorwaarden kunnen ook opgelegd worden zoals zettingsmetingen, hergebruik van bemalingswater en bescherming van waardevolle natuur en bomen.

Om nog beter zicht te krijgen op de actieve bemalingen stapte Kortrijk ook mee in een tweede proefproject dat aan de bemalingsfirma de verplichting oplegt om de opstelling/ontmanteling en de opgepompte hoeveelheden via een webapplicatie van Databank Ondergrond Vlaanderen (DOV) door te geven. Dit wordt ook als bijzondere voorwaarde opgelegd in de omgevingsvergunning.

Het voordeel hier van:

• Er komt meer data beschikbaar over welke volumes er effectief onttrokken worden bij bemalingen, tot nog toe een blinde vlek in het Vlaamse droogtebeleid.

• Burgers zien meteen of een bemaling vergund is.

Op de zitting van 20 november 2023 leverde het college van burgemeester en schepenen een omgevingsvergunning af aan de firma Belipro voor een bouwproject in de Heulsekasteelstraat. De tijdelijke bemaling werd toegestaan, waarbij als lozingswijze werd opgelegd dat het water ter plaatse in een wadi infiltreert en via een overstort in de Heulebeek wordt geloosd. Een ander voorbeeld van een duurzame bronbemaling is het bouwproject in de Burgemeester Vercuysselaan 1 (Furnibo) waar het water via een regenwaterafvoertracé werd geloosd in de Leie.