Gerestaureerde begijnhof opent feestelijk met optreden van Jef Neve en gidsbeurten

Begin maart 2020 startte de ingrijpende omgevingsaanleg van het Kortrijkse Sint-Elisabethbegijnhof. Het ging om de tiende en laatste fase van de totaalrestauratie van het begijnhof. Alle woningen en historische gebouwen zijn de voorbije jaren gerestaureerd. Het begijnhof straalt als nooit tevoren en is toegankelijk voor iedereen. Dat wordt gevierd met een feestelijk openingsweekend. Op vrijdagavond 9 juli is er een concert van Jef Neve in de Sint-Maartenskerk met receptie. In het weekend van 9, 10 en 11 juli zijn er gratis rondleidingen met gidsen.

Wanneer het aantal begijnen geleidelijk maar definitief begon af te nemen, had dat gevolgen op verschillende vlakken. Met het teruglopend aantal bewoonsters liep ook het aantal werkende handen en financiële inkomsten terug. Niet alle huizen werden nog bewoond en onderhouden. Kleine herstellingswerken konden de toenemende verkrotting niet verhinderen. In de jaren 1970 groeide het besef dat een ingreep noodzakelijk was om de site te redden. Tal van ideeën passeerden de revue, van het afbreken van de 19e eeuwse woningen om er een galerij te bouwen tot het bouwen van extra woningen in de tuinen. Een min of meer structureel plan voor de restauratie kwam er pas halfweg de jaren ’80. Dit werd het startsignaal voor bijna vier decennia restauratiewerken, verdeeld over tien fases.

Elke restauratiefase begon met een uitgebreide analyse van de historische, archeologische en architecturale elementen van de gebouwen. Alle bouwkundige sporen en historische elementen werden geregistreerd en zoveel mogelijk in hun oorspronkelijke staat bewaard. Samen met het Agentschap Onroerend Erfgoed werd beslist om het uitzicht van de 19e eeuw met de laatste grote bloeiperiode als referentiepunt te nemen.

Vanaf fase 5 in 2013 ging het tempo van de restauratie pas echt omhoog: het was de fase van de restauratie van de Sint-Annazaal die geopend werd in 2014, samen met de kijkwoning en het bezoekerscentrum in de Begijnhofstraat 2. Een meerjarige premieovereenkomst, afgesloten tussen het OCMW Kortrijk en de Vlaamse overheid, maakte deze stroomversnelling mogelijk. Fase 6 omvatte de woningen 37-40 en kijkwoning. Met fase 7 (2015-2016) kwam het huis van de Grootjuffrouw aan de beurt. Fase 8 en 9 vormden samen de voorlaatste restauratiefase, met de woningen 3 tot en met 9 achteraan het begijnhof. Met fase 10 (buitenaanleg) is dit grootschalige restauratieproject aan zijn sluitstuk toe.

Met de volledige restauratie (fases 1 t.e.m. 10) is een bedrag van 16,5 miljoen euro gemoeid. De restauratiewerken vanaf 2013 (meerjarenovereenkomst OCMW-Vlaanderen) gaan over een bedrag van 10,3 miljoen euro, waarvan 6,6 miljoen euro Vlaamse erfgoedsubsidies en 3,7 miljoen investeringen door het lokale bestuur.

Met fase 10 ging de laatste fase in van de restauratiewerken aan het begijnhof. Enkel de buitenomgeving van het Kortrijkse begijnhof moest nog worden aangepakt. Dit uniek stuk werelderfgoed is dus vandaag volledig gerestaureerd en ontsloten.

In de ondergrond werden alle nutsvoorzieningen vernieuwd. Concreet gaat het om de rioleringen (met gescheiden rioleringsstelsel), het water-, gas- en elektriciteitsnet en de internetverbindingen. Daarnaast werd ook de straatverlichting vernieuwd met nieuwe lichtarmaturen (maar identiek, historisch model) en dimbare LED-verlichting.

Fase 10 omvatte daarnaast de bovengrondse heraanleg van alle bestrating en groenaanplanting op het binnenplein. Bij deze heraanleg werd zowel rekening gehouden met de historische context als met een maximale toegankelijkheid. In overleg met de Stedelijke Adviesraad voor Personen met een Handicap kozen we voor extra wandelstroken met vlakke kasseien in blauwe hardsteen, die zorgen voor een betere begaanbaarheid. De andere zones werden opnieuw geplaveid met de 60.000 aanwezige ‘vossekoppen’. Speciale aandacht ging er naar de boordstenen langs de geveltuinen op het centrale plein. Ze werden ambachtelijk gemaakt naar het model van de historische tegels die in de loop der tijden verdwenen waren.

De omheining rond de monumentale esdoorn op het binnenplein werd ook volledig vernieuwd. De omheining bestaat uit een hekwerk uit smeedijzer op een blauwe hardstenen sokkel. Het hek werd volledig gedemonteerd en in een atelier gereinigd (verwijderen van verf en roest), ontbrekende stukken werden aangevuld en het hek werd opnieuw geverfd. De sokkel, met daarop het beeld van Johanna Van Constantinopel door Valère Dupont uit 1891, werd grondig gereinigd. Het groen op het binnenplein en de bleekweide werd ook volledig vernieuwd.

De werken gingen gepaard met de afvoer van meer dan 2.000 ton grond. Fase 10 heeft ongeveer 1,1 miljoen euro gekost, waarvan 429.406 euro Vlaamse subsidie. De werken werden uitgevoerd door de firma Wegenbouw Ockier NV.

Het begijnhof opent feestelijk tijdens het openingsweekend van 9 tot 11 juli. Op vrijdag 9 juli spreekt onder andere Vlaams minister van Onroerend Erfgoed Matthias Diependaele de genodigden toe. Hierna volgen een concert van pianovirtuoos Jef Neve en tenorsaxofonist Nicolas Kummert, en een receptie op het Sint-Maartenskerkhof. Iedereen is welkom voor dit concert met aansluitende receptie. Inschrijven kan via www.begijnhofkortrijk.be. Plaatsen zijn evenwel beperkt tot 200 aanwezigen. Het concert zal ook te volgen zijn via live-streaming via www.begijnhofkortrijk.be.

Tijdens het openingsweekend zijn er doorlopend gratis rondleidingen. Een gids neemt de bezoekers mee door het begijnhof en vertelt over de geschiedenis en de recente renovatie. De rondleidingen duren ongeveer een uurtje. Reservatie is verplicht en kan via www.begijnhofkortrijk.be. Ook enkele leden van het stadsbestuur zullen een rondleiding voor hun rekening nemen.

Het begijnhof bezoeken kan uiteraard ook het hele jaar door. Het begijnhof is vrij en gratis toegankelijk van 9 tot 21 uur. Sinds de inrichting van het bezoekers- en belevingscentrum en het koffiehuis telt het begijnhof jaarlijks ongeveer 70.000 bezoekers.

Naar aanleiding van het openingsweekend is er ook een nieuwe brochure van het begijnhof. Gratis af te halen bij Toerisme Kortrijk in het Begijnhofpark en in het bezoekerscentrum in de Begijnhofstraat.

De totaalrestauratie zorgt er ook voor dat woningen en appartementen in het begijnhof maximaal kunnen worden bewoond. Er is gezocht naar een goed evenwicht tussen historische authenticiteit en wooncomfort.

Wonen in het begijnhof blijft aantrekkelijk, momenteel staan er 60 mensen op de wachtlijst. Er zijn 37 huizen/appartementen bestemd voor bewoning, met intussen 42 bewoners. Binnenkort komen er daar nog 4 bij. Eén van de huizen wordt met een speciale overeenkomst ter beschikking gesteld van de vzw Ontrafel die kinderen met een trauma begeleidt. Daarnaast is er nog 1 kijkwoning en 1 eethuis.

De huurprijzen variëren afhankelijk van de oppervlakte van de woning, het al dan niet hebben van een tuin en zicht en de lichtinval. Momenteel bedraagt de laagste huur 438 euro (appartement) en de hoogste huur 1.127 euro (ruime woning met tuin).