2.700 waardevolle graven op Sint-Jan geïnventariseerd

Kortrijk hecht veel waarde aan zijn begraafplaatsen en is bezig met de ontwikkeling van een toekomstvisie hoe die begraafplaatsen optimaal beheerd moeten worden. Sint-Jan is eerst aan de beurt. De oudste begraafplaats van de stad heeft een grote historische, artistieke, architecturale en landschappelijke waarde. Kunsthistorica Anne-Mie Havermans en kunsthistorica-landschapsarchitecte Ann Voets maakten een uitgebreide historische studie over Sint-Jan en hebben 2.700 waardevolle graven geïnventariseerd. Op basis van dat onderzoek zal nu een beheerplan opgemaakt worden.

De begraafplaats Sint-Jan werd geopend in 1888 en is daarmee de oudste begraafplaats van de stad. Sint-Jan is 7,5 ha groot en telt 6.000 graven. Wie er vaak komt, is er misschien al kunsthistorica Anne-Mie Havermans en landschapsarchitecte Ann Voets tegen het lijf gelopen. Sinds vorig jaar proberen die experten in opdracht van de stad Kortrijk alle geheimen van deze begraafplaats te ontrafelen. Sint-Jan is bijvoorbeeld de laatste rustplaats van bekende industriëlen als De Kien, Steverlynck en De Coene of politici zoals Reynaert en Liebaert. Zo staat het graf van broeder Isidoor er nog, maar zijn lichaam is overgebracht naar de Sint-Antoniuskerk. Er liggen ook soldaten uit het Britse Gemenebest die sneuvelden in de Eerste Wereldoorlog. En enkele bekende beeldhouwers zoals Jules Lagae, Ernest Salu, Antoon Van Parys en Godfroid Devreese lieten er prachtige werken na. Beeldhouwer Alfons Noseda voorzag zelfs de beelden voor zijn eigen graf.

Voets en Havermans startten eind vorig jaar met hun onderzoek. Ze bestudeerden de opstart en inrichting van de begraafplaats en maakten een inventaris van 2.700 waardevolle graftekens, maar ook van andere architecturale en landschappelijke erfgoedelementen op Sint-Jan. Die inventaris zal ook publiek gemaakt worden. Bezoekers aan de begraafplaats zullen bijvoorbeeld via een app de locatie van een overledene kunnen terugvinden en daarbij ook extra uitleg krijgen over het graf.

De inventarisatie en historisch onderzoek zijn de eerste stap in de ontwikkeling van een langlopende toekomstvisie over alle facetten van de begraafplaats. Begin volgend jaar wordt een studiebureau aangesteld om daarvoor een beheerplan op te stellen. Daarin zal zeker aandacht zijn voor het herstel en onderhoud van de waardevolle graftekens. Zo zullen waardevolle graftekens op niet verlengde concessies kunnen hergebruikt worden en zal ook het peterschap van een grafteken mogelijk zijn waarbij iemand het onderhoud van het grafteken op zich neemt.

Maar het beheerplan zal bijvoorbeeld ook gaan over landschapsbeheer en groenonderhoud. Het 'parkkarakter' van Sint-Jan zal versterkt worden door nieuwe bomen, taxusvormen en bloemenweides. De kinderbegraafplaats en de sterrenweide voor levenloos geboren kindjes worden heringericht. Het vergroenen en toevoegen van kleine zit- en speelelementen moeten dit een plek maken waar plaats is voor beleving, bezinning en ontmoeting. De stad werkt daarvoor samen met deskundigen van o.a. Berrefonds vzw die in de Lange-Brugstraat het Koesterhuis open houden en psychiater Uus Knops, die ook initiatiefneemster was van het Onument op begraafplaats Hoog Kortrijk.

Tegen de herfst van 2022 moet het beheerplan voor Sint-Jan klaar zijn. Op basis daarvan zal ook een bescherming van de begraafplaats aangevraagd worden bij Erfgoed Vlaanderen. Kortrijk heeft 11 begraafplaatsen. De onderzoeksmethode en de visie zullen na evaluatie ook op de andere begraafplaatsen toegepast worden. Over het onderzoek en de ontwikkeling van de visie wordt regelmatig gecommuniceerd via thematische rondleidingen, lezingen en publicaties. Houd de kanalen van Stad Kortrijk in de gaten voor meer info.

Kunsthistorica Anne-Mie Havermans heeft jarenlange ervaring in het inventariseren en bestuderen van funerair erfgoed. Ze is een autoriteit in België wat betreft kennis van funerair erfgoed en kreeg al tal van opdrachten voor het opmaken van beheersplannen voor stedelijke begraafplaatsen en landelijke kerken en kerkhoven in heel Vlaanderen, zoals Dilbeek, Alveringem, Beernem, Gent, Lokeren, Tielt, Eeklo, Riemst, Diepenbeek, Torhout en Oostende.

Ann Voets, kunsthistorica en landschapsarchitecte, onderzoekt buitenomgeving, de publieke ruimte en de relatie tussen stedenbouw, landschap en architectuur. Haar adviezen en ontwerpen worden gevoed vanuit een ruime ervaring opgebouwd door 15 jaar intense activiteit in een multidisciplinair studiebureau en 18 jaar als zelfstandige in de landschapsarchitectuur. Daarnaast was ze ook jarenlang docent aan het Sint-Lucas architectuurinstituut (Gent en Brussel).